Niekiedy zagrożeniem dla dziecka są sami rodzice. Ich wewnętrzne kłótnie, walka o prawa rodzicielskie i majątek, a także atmosfera wrogości przekłada się na rozwój małego człowieka, kształtując nieprawidłowo jego charakter. Niekiedy też może stać się realnym niebezpieczeństwem zagrażającym życiu i zdrowiu, np. w przypadku uprowadzenia ze strony jednego z rodziców. W tekście wyjaśnimy czym jest uprowadzenie rodzicielskie oraz w jaki sposób różni się od klasycznego porwania. Wskażemy także na sytuacje, które zwiększają prawdopodobieństwo obydwu zdarzeń. Zachęcamy do lektury.
Już na początku zaznaczymy, że zarówno uprowadzenie rodzicielskie, jak i porwanie to czyny ścigane z urzędu. Organy ścigania (prokuratura i policja) mają obowiązek zareagować np. na próbę wywiezienia małoletniego z kraju, nawet jeżeli jedno z rodziców ma ważne prawa rodzicielskie!
Czym jest klasyczne porwanie dziecka?
Zacznijmy od klasycznej formy porwania. Według definicji jest to celowe i bezprawne pozbawienie kogoś wolności (bez jego zgody) oraz/lub wywiezienie go z miejsca pobytu wbrew jego woli. Jest penalizowane zgodnie z art. 189 Kodeksu karnego z 1997 roku. W paragrafie 1 przeczytamy, że kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Kara ta może wydłużyć się nawet do 10 lat, jeżeli pozbawienie wolności trwa dłużej niż 7 dni. W przypadku dręczenia osoby porwanej przestępca może dodatkowo otrzymać karę 3 lat więzienia.
Dzieci oraz osoby niepełnosprawne zostały specjalnie wyróżnione w polskim Kodeksie karnym. W artykule 211 przeczytamy, że kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. To w praktyce rzeczywiste i niezgodne z prawem pozbawienie władzy rodzicielskiej – jednego lub obojga rodziców. Rocznie takich przypadków jest około 300. Część z nich dotyczy uprowadzenia rodzicielskiego.
ZOBACZ TEŻ: Bezpieczna poczta e-mail – co warto o tym wiedzieć?
Na czym polega uprowadzenie rodzicielskie i co oznacza pod względem prawnym?
Czym jest uprowadzenie rodzicielskie? Nie jest to klasyczna forma porwania, gdyż tak naprawdę rodzic może zabrać ze sobą dziecko np. w dalszą podróż. W tym przypadku nie ma mowy o zastosowaniu artykułu 189 Kodeksu karnego. Problematyczny jest również artykuł 211, bo w teorii jeden z rodziców rzeczywiście pozbawia drugiego praw rodzicielskich, natomiast również może dysponować dzieckiem – w tym także zabierać go ze sobą np. poza granice kraju. Istnieje wiele interpretacji, zgodnie z którymi porwanie rodzicielskie nie może być sądzone zgodnie z Kodeksem karnym i nie jest przestępstwem.
Czy w takim razie organy będą reagować na kwestię porwania rodzicielskiego? W 2018 roku weszło w życie zarządzenie Komendanta Głównego Policji w sprawie prowadzenia przez Policję poszukiwania osoby zaginionej […], które dokładnie wskazuje co jest porwaniem rodzicielskim i jak powinny w takim przypadku reagować organy ścigania. To otworzyło drogę do reakcji rodziców, którzy utracili kontrolę nad swoim dzieckiem.
Kiedy może dojść do uprowadzenia rodzicielskiego? Jak reagować w tym momencie?
Do porwania rodzicielskiego dochodzi, gdy jeden z rodziców próbuje na stałe wywieźć dziecko w miejsce inne, niż to gdzie małoletni mieszka. Najczęściej jest to obszar poza granicami Polski. Może do niego dojść w momencie, gdy dwóch opiekunów prawnych dziecka walczy o przyznanie mu pełnej opieki nad nim, będąc najczęściej w trakcie rozwodu. Badania pokazują, że konflikty rodzicielskie zwiększają ryzyko porwania rodzicielskiego.
Jak zareagować, jeżeli jeden z rodziców wywiezie gdzieś nasze dziecko i mamy obawy odnośnie jego zdrowia lub życia – niezwłocznie powinniśmy zgłosić się na policje, podając wszelkie dane związane z dzieckiem oraz osobą, która dokonała takiego porwania – funkcjonariusz policji sporządzi notatkę, którą skieruje do sądu opiekuńczego. Możemy też iść drugą drogą. Tu powinniśmy także złożyć wniosek do sądu opiekuńczego (właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka) o odebranie praw rodzicielskich drugiemu rodzicowi (który dokonał porwania). To sąd zleca policji konkretne zadania do wykonania oraz rozpoczyna procedurę odebrania praw.
Pamiętajmy, że inaczej wygląda kwestia zgłoszenia porwania. Jeżeli dziecko uprowadziła osoba, która nie ma do niego praw rodzicielskich (niezależnie od tego czy jest to jeden z rodziców, dziadkowie czy ktoś obcy), powinniśmy to zgłosić od razu na policję. Przestępstwo to jest ścigane z automatu. Co więcej, policjanci mogą uruchomić procedurę Child Alert, która oznacza postawienie w gotowość funkcjonariuszy na terenie kraju oraz całej Unii Europejskiej. Dzięki temu zwiększa się prawdopodobieństwo znalezienia zdrowego dziecka.
Warto podkreślić, że wprowadzone w 2018 zmiany prawne znacznie obniżyły statystyki związane z porwaniami w Polsce. Policjanci wskazują, że notujemy o 100% mniej porwań czy uprowadzeń rodzicielskich rocznie.
